İşletmeler İçin Gölge Yapay Zekâ Rehberi

Günümüzde her beş çalışandan üçü (%61) üretken yapay zekâ uygulamalarını kullanıyor. Bu uygulamalar, metin düzenlemeden veri analizine kadar birçok farklı süreci otomatikleştirerek çalışanların verimliliğini artırma potansiyeline sahip. Ancak bazı iş yerleri yapay zekâ kullanımına çeşitli kısıtlamalar getirebiliyor. Bu kısıtlamaların temel nedeni ise yapay zekânın veri güvenliği konusunda soru işaretleri oluşturması.

Çalışanlar, BT ekiplerine danışmadan yaygın yapay zekâ uygulamalarını kullandıklarında ise Shadow AI yani Gölge Yapay Zekâ kavramı ortaya çıkıyor. Oldukça yeni bir kavram olan gölge yapay zekâ, bir işletmenin BT departmanının resmî onayı veya denetimi olmadan yapay zekâ uygulamalarının izinsiz kullanımını ifade ediyor. Bu durum etkili bir AI kullanım stratejisinin eksikliğinden doğabiliyor. Bu yazımızda gölge yapay zekâ kavramını detaylı olarak ele almanın yanı sıra beraberinde getirdiği risklere değinecek ve bu riskleri nasıl azaltabileceğinize dair bir rehber sunacağız.

Yapay zekâ platformlarının oluşturduğu güvenlik açıklarını engellemek için güvenilir ve onaylı iş yazılımlarını tercih edebilirsiniz. Bitrix24 çözümleri ihtiyaç duyduğunuz yapay zekâ desteğini size sağlayabilir. Satış yönetimi, iletişim merkezi, iş birliği, müşteri hizmetleri yönetimi, pazarlama, analiz ve rapor araçları ile ücretsiz olarak tanışmak için kayıt işlemlerinizi tamamlayabilirsiniz.

Gölge Yapay Zekâ Nedir?

Gölge yapay zekâ, AI uygulamalarının her geçen gün artmasıyla oldukça sık duyulan bir terim hâline geldi. Peki AI Shadow nedir ve neden bu kadar risklidir?

IBM'in tanımlamasına göre Gölge AI, bilgi teknolojisi departmanının resmî onayı veya denetimi olmadan, çalışanlar veya kullanıcılar tarafından herhangi bir yapay zekâ uygulamasının izinsiz kullanımı demektir. Bu uygulamalar genel olarak kolaylıkla erişilebilen popüler platformlar olabilir. Örneğin OpenAI tarafından geliştirilen ChatGPT gibi üretken yapay zekâ uygulamaları çalışanlar tarafından sıklıkla kullanılır. Ancak BT ekipleri bu tür uygulamalarının kullanımından habersiz olduğundan ötürü gerektiği şekilde denetim sağlayamaz ve veri gizliliği sorunlarının önüne geçemez. Dolayısıyla şirketin hassas verileri açığa çıkabilir ve marka itibarı zarar görebilir.

İşletmelerin %69'u, yapay zekânın, şirketlerinin yasal ve fikrî haklarına zarar vereceğinden endişe duyduklarını belirtiyor. Yapay zekâ kullanımında veri güvenliği sağlanmazsa bu endişelerinde gayet haklı çıkabilirler. Bir IBM raporuna göre AI uygulamalarının benimsenmesi 2023 yılından 2024'e kadar %75'ten %96'ya çıktı. Bu kadar hızlı bir yükseliş karşısında, şirketlerin kapsamlı bir AI stratejisi oluşturmasının öneminin altı çiziliyor.

Gölge yapay zekâ kavramını daha detaylı bir şekilde anlamak adına Gölge IT ile aralarındaki farkı incelemekte fayda var.

Gölge IT Nedir?

Gölge IT, gölge yapay zekâ kavramından farklı olarak BT kontrolü olmadan yazılımlar ve uygulamalar kullanılmasını ifade eder. Bu durumda, çalışanlar, mevcut çözümlerin yetersiz kaldıklarını düşündüklerinde AI teknolojilerine yönelebilirler. Örneğin kişisel bulut depolama hizmetleri kullanabilirler.

Gölge yapay zekâ ise daha çok kullanım durumlarını kapsar. Örneğin bir çalışan hassas bir raporu özetlemek ya da düzenlemek için ChatGPT aracını kullandığında fark etmeden Doğal Dil İşleme (LLM) modelini eğitmiş olur. Yani yetkisiz bir kullanım nedeniyle şirket bilgilerini tehlikeye atar.

İki kavram arasında bazı farklılıklar olsa da temelde birbirleriyle benzerlik gösterirler. Gölge IT ve Gölge AI kavramları yapay zekâ odaklı teknoloji ve araçların yetkisiz, onaysız ve denetimsiz bir şekilde kullanılma sürecini kapsar.

Gölge Yapay Zekânın Riskleri Nelerdir?

Günümüzde, çalışanların %38'i, işverenlerinin izni olmadan hassas iş bilgilerini yapay zekâ araçları ile paylaştığını kabul ediyor. Bu durum sadece yetkisiz kullanıma değil, aynı zamanda şirketler için büyük veri sızıntıları, para cezaları ve itibar kaybına neden oluyor.

Veri Gizliliği ve Güvenlik Açıkları

Shadow AI ile ilgili sorunlardan en önde geleni önemli veya hassas bilgi sızıntısı yani güvenlik açığı problemidir. Yeterli güvenlik önlemleri alınmadığı takdirde, yapay zekâ uygulamaları şirketlerin hassas bilgilerini ifşa edebilir. 2024 yılında yapılan bir araştırmaya göre şirketlerin %77'sinin yapay zekâ uygulamaları nedeniyle güvenlik açıkları yaşadığı tespit edilmiş. Tam da bu nedenle BT uzmanlarının %97'si AI güvenliği sağlamak için özel bir bütçe ayırmayı önceliklendiriyor.

Yasal Yönetmeliklere Uymama

Farklı sektörler sıkı güvenlik protokollerine ve veri gizliliğine sahip olabilir. Bu tür sektörlerin, doğru veri güvenliği sağlayabilmeleri için yasal yönetmeliklere uymaları gerekir. Gölge shadow AI kullanımı, özellikle veri koruma ve veri gizliliği konularında uyumsuzluk sorunlarına yol açabilir. Üretken yapay zekâ, kullanıcı verileri veya sorularıyla beslenerek sürekli öğrenme hâli içerisindedir. Verileri, yasa dışı amaçlarla bu tür sistemlere işlemek Genel Veri Koruma Yönetmeliği tarafından yasaklanır.

Yanlış veya Etik Olmayan Bilgi Dağılımı

Çalışanların bilgiye hızlı ve kolay bir şekilde ulaşmak istemesi, AI Shadow kullanımını da artırmaya devam ediyor. Fakat ChatGPT veya DALL-E gibi çoğu uygulama %100 doğruluk payı vermez. Yapay zekâ, girilen sorgulara başka kaynaklardan bilgi toplayarak cevap verir. Özellikle kısıtlı bilgiye sahip sektörler söz konusu olduğunda, AI araçları tam anlamıyla doğru bilgi dağılımında bulunamayabilir. Çalışanların AI araçları kullanarak bilgi toplaması ve sonrasında doğruluğunu kontrol etmemesi yanlış veya etik olmayan bilgi dağılımına yol açabilir.

Şirket İtibarının Zarar Görmesi

Yapay zekâ araçlarına aşırı güvenmek, şirketlerin karar alma kalitesini ciddi ölçüde düşürebilir. Denetim mekanizmaları olmadan yapay zekâ araçlarından bilgi edinmek, şirketin hedefleri ve standartlarıyla uyumsuz kararların alınmasına yol açabilir. Bu durum hem operasyonel hatalara hem de itibar kaybına neden olabilir.

Çalışanlar Neden Gizli Bir Şekilde AI Kullanırlar?

Çalışanların, BT ekiplerinin haberi veya denetimi olmadan AI kullanmasının en büyük nedeni hızlı, kolay ve verimli bir çalışma atmosferi elde etmek istemeleridir. Yapay zekâ uygulama alanları her geçen gün artmaya devam eder. AI araçlarına erişmek ise her zamankinden daha kolaydır.

İş yerinde en çok kullanılan AI araçları arasında ChatGPT, Bard, Gemini, Poe, Perplexity, Midjourney, Microsoft CoPilot, Wordtune, DALL-E ve DeepAI gibi uygulamalar yer alır.

Tüm bu uygulamaların kullanılmasının başlıca nedenleri ise şöyle:

• Üretkenliği Artırmak: Çalışanlar, gölge AI araçlarını kullanarak, tekrarlayan görevleri otomatikleştirmek ve üretkenliği artırmak ister.
• Yaratıcı Çözümler: Çalışanlar işleriyle ilgili zor bir durum içinde kaldıklarında beyin fırtınası yapmak ve yaratıcı çözümlere hızlıca göz gezdirmek için Shadow AI araçlarını tercih edebilirler.
• Hız Kazanmak: Çoğu üretken yapay zekâ teknolojisi metin okuma, düzenleme, raporlama ve özetleme gibi işlevleri insanlardan çok daha hızlı yapabilir. Büyük veri işleme özelliği sayesinde çalışanların iş rutinlerinde hız kazanmalarına yardımcı olur.

Çalışanlar genel olarak kabiliyetlerini geliştirmek, üretkenliği ve performansı artırmak amacıyla AI Shadow teknolojilerine başvurur.

Gölge Yapay Zekâ Nasıl Tespit Edilir?

İş yerinde gölge yapay zekâ kullanımını tespit etmek ve AI kullanımına karşı güvenlik önlemleri almak önemlidir. Bu amaçla, yapay zekâyı, yine yapay zekâyla tespit etmek mümkün olsa da bazı ipuçları size yardımcı olabilir.

Çalışanların anlık olarak artan üretkenlik seviyeleri AI kullanımına işaret edebilir. Herhangi bir zamanda daha uzun yapılan bir iş, hızlı bir şekilde yapılmaya başlanıyorsa üretken yapay zekâ araçları kullanılıyor olabilir. Örneğin bir çalışan rapor hazırlamak için verileri analiz etmeli, karşılaştırmalı, çıktıları almalı ve rapora dökmelidir. Tüm bu işlemler yapay zekâ tarafından hızlıca yapılabilir.

BT ekiplerinin yetkisiz AI kullanımını tespit edebilecekleri bir diğer alan ise açıklanamayan veri trafiğidir. Open AI veya Google Cloud AI gibi uygulamalara yapılan büyük veri yüklemeleri BT ekiplerince fark edilebilir. Ayrıca açıklanamayan API aramaları ortaya çıkabilir.

Bu bağlamda, gölge yapay zekâ örneklerini ayrıntılı bir şekilde incelemek ve bu teknolojilerin hangi alanlarda yaygın olarak kullanıldığını anlamak, yetkisiz kullanımları tespit etmeyi kolaylaştırabilir. Çalışanların hangi görevlerde bu araçlara başvurduğunu anlamak, potansiyel riskleri önceden tahmin etme ve bu durumlara karşı çözümler geliştirme imkânı sağlar.

Gölge Yapay Zekâ Kullanım Örnekleri

Shadow AI kullanım örnekleri arasında sohbet robotları, makine öğrenim modelleri ve veri görselleştirme araçları yer alır.

• AI Destekli Sohbet Robotları: Çalışanların hızla bilgi öğrenme isteği, sohbet robotlarının devreye girmesini sağlar. Eğer bir işletme belirli bir sohbet robotunu kendi bilgileri ile eğitmiyorsa, verilen bilgiler tutarsız olabilir veya şirket standartlarıyla örtüşmeyebilir. Örneğin müşteri sorularına hemen yanıt vermek isteyen bir satış temsilcisi chatbot kullandığında tutarsız bir mesajlaşmaya neden olabilir.
• Makine Öğrenim Modelleri: Çalışanlar, büyük veri kümelerini analiz etmek için ML modellerini kullanabilir. Örneğin bir çalışan, dönüşüm oranlarını tahmin etmek amacıyla AI araçlarını kullanabilir. Ancak bu durumda şirketin hassas satış verilerini farkında olmadan ifşa edebilir.
• Metin ve Görsel Üretme: Yapay zekânın doğal dil işleme modeli ile metin ve görsel üretme özelliği sunması, çalışanların üretkenliğini artırabilir. Örneğin bir e-posta yazmak, sunum içerikleri hazırlamak veya çeşitli grafikler için veri görselleştirme araçlarını kullanmak aynı anda birçok veri sızıntısına neden olabilir. BT onayı olmadan şirket verilerinin yapay zekâya teslim edilmesi ise olası veri güvenliği sorunlarını beraberinde getirebilir.

Çalışanlar AI kullanımında hiçbir sıkıntı görmezken, BT ekipleri bu durumun yol açabileceği sorunların farkındadır. Teknoloji çağı, bu tür araçların kullanılmasının önüne geçmeyi neredeyse imkânsız kılabilir. Çalışanlar iş yerinde olmasa bile kişisel hayatlarında sohbet robotları, üretken yapay zekâ uygulamaları ve tahmin araçları gibi uygulamalara yönelecektir. Peki doğru ve iyi yapılandırılmış bir AI stratejisi ile gölge yapay zekâ kullanımının önüne geçilebilir mi?

Gölge Yapay Zekâ Kullanımına Karşı Nasıl Stratejiler Geliştirilebilir?

Gölge yapay zekâ kullanımına karşı stratejiler geliştirmek için öncelikle bu kavramın neden ortaya çıktığını anlamak gerekir. Çoğu organizasyon dijital dönüşüm kapsamında AI araçlarının kullanımının farkında olsa da bu konuda çalışanlarına bir eğitim vermez.

Bazı şirketler ise AI kullanımına karşı oldukça katı davranır ve kesin yasaklamalar koyar. Ancak son zamanlarda sürekli olarak gelişim gösteren AI uygulamaları, çalışanlar için yeni ve üretken bir çalışma ortamı yaratabilir. Veri sızıntıları, itibar kaybı ve yasal yönetmeliklere uymama gibi durumların önüne geçmek için kapsamlı bir AI stratejisi oluşturmakta fayda vardır.

AI Kullanımı Hakkında Açık Bir İletişim Kurun

Yapay zekânın yetenekleri olduğu kadar sınırlamaları da vardır. Bu sınırlamaları en iyi bilen departman bilgi teknolojileri olarak öne çıkar. BT ekiplerinin diğer departmanlarla açık bir iletişim kurarak AI kabiliyetleri ve sınırlandırmaları hakkında bilgi vermesi gerekir. Açık bir diyalog, yararlı AI araçlarının kullanımını teşvik ederken, güvenlik riski oluşturabilecek olanların kısıtlanmasını sağlayabilir.

Çalışanları AI Kullanımı Hakkında Eğitin

Yapılan bir araştırmaya göre, şirketlerin %77'si yapay zekâyı ya doğrudan kullanıyor ya da uygulamalarına maruz kalıyor. Bu durum sadece yapay zekânın popülerliğini değil şirketler kapsamında geniş etkisini de öne çıkarıyor. Çalışanlar, yapay zekânın popülerliği veya yaygın kullanımı nedeniyle güvenlik açıklarından haberdar olmayabiliyor. BT ekiplerinin, çalışanları AI kullanımı hakkında eğitmesi ve potansiyel sorunlar ile güvenlik açıkları hakkında bilgilendirmeler yapması daha sistematik bir çalışma düzeni oluşturulmasına yardımcı olabilir.

Net Yönergeler Oluşturun

AI kullanımını benimserken net yönergeler oluşturmak önemlidir. Bu, çalışanların hangi AI araçlarının daha yararlı olduğunu belirlemesine imkân tanıyabilir. Açıkça belirlenmiş veri koruma protokolleri oluşturarak AI kullanımı hakkında stratejiler geliştirin. Sürekli olarak gözlem ve analiz ile, çalışanların yönergeleri takip edip etmediğini inceleyin. Gerektiğinde AI etiği ve uyumluluğu hakkında eğitimler vererek sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturun.

Güvenlik Stratejileri Geliştirin

BT ekiplerinin yetkisiz AI kullanımına hazırlıklı olması önemlidir. Bu duruma karşı koruma bariyerleri oluşturmak güvenlik açıklarının önüne geçmenizi sağlayabilir. Örneğin yetkisiz olarak kullanılmasını istemediğiniz AI platformlarını iş yeri ortamında engellemek üzere güvenlik duvarları oluşturulabilir.

Çalışanların hangi araçları kullandığını izlemek ve bu araçların şirket politikasına uygunluğunu değerlendirmek, kapsamlı bir güvenlik stratejisinin parçası olmalıdır. Güçlü bir BT altyapısı ve kapsamlı güvenlik protokolleri, şirketi hem veri ihlallerine karşı korur hem de yapay zekâ kullanımını kontrol altına almayı sağlar.

Yapay Zekâ Araçları Önerin

Yapay zekâ kullanımıyla gelen potansiyel veri güvenliği ve yanlış bilgi dağılımı sorunlarının önüne geçmek için kendi AI sistemlerinizi kurmayı deneyebilirsiniz. Yapay zekâ algoritmalarını kendi iş yeri kültürünüz ve operasyonel süreçleriniz hakkında eğitebilirsiniz.

Ayrıca herkesin kullanımına açık olan ChatGPT ve DALL-E gibi platformların yerine şirketler için oluşturulan AI platformlarının kullanımını teşvik edebilirsiniz. Kullanıcı dostu arayüze sahip, güvenliğinden emin olduğunuz ve onaylı AI platformlarını çalışanlarınıza önerebilirsiniz.

Gölge Yapay Zekâ Hakkında Son Düşünceler

Yapay zekâ kullanımı o kadar yaygındır ki çalışanlar bu konuda güvenlik ekiplerinden izin istemeleri gerekebileceğini çoğu zaman akıllarına getirmezler. BT ekiplerinin onayı ve denetimi olmadan kullanılan AI platformları, hassas bilgilerin ifşa edilmesi ve etik sorunlarına yol açabilir. AI kültürünü benimsemek, şirket içinde eğitimler vermek ve güvenilir yapay zekâ destekli iş yazılımlarını tercih etmek büyük önem taşır.

Güvenilir AI destekli iş yazılımı sunan Bitrix24, operasyonel süreçler için çalışanlarınıza ihtiyaç duyduğu desteği verebilir. Otomasyon ve analizle birlikte çalışan verimliliği artırarak hassas şirket verileri için maksimum güvenlik sağlar. Yapay zekâ destekli proje yönetimi, takvim, iletişim merkezi ve CRM dâhil 35'ten fazla aracı bir araya getirerek kapsamlı bir çözüm sunar. Siz de Bitrix24 araçları ile tanışmak ve güvenilir bir çözüm geliştirmek isterseniz kayıt işlemlerinizi tamamlayabilirsiniz. Bitrix24 sonsuza kadar ücretsiz planı ile küçük işletmeler dâhil her ölçekteki organizasyon için ideal bir seçimdir.

SSS

Gölge yapay zekâ nedir?

Gölge yapay zekâ, çalışanların, Bilgi Teknolojileri departmanının onayı ve denetimi olmadan yapay zekâ uygulamalarını kullanmasıdır.

Shadow AI neden risklidir?

AI teknolojileri gerekli güvenlik önlemleri alınmadan kullanıldığında şirket bilgilerini ifşa edebilir, yasal uyumsuzluk geliştirebilir ve yanlış bilgi dağılımına neden olabilir.

Yapay zekâ hassas verileri nasıl ifşa edebilir?

Üretken yapay zekâ uygulamaları, kullanıcı verileri veya sorgularından beslenir. Çalışanlar, şirket bilgilerini kullanarak AI platformlarına veri girişi yaptıklarında bilginin istenmeyen biçimde yayılmasına neden olabilir.

Çalışanlar hangi yapay zekâ uygulamalarını kullanır?

En çok kullanılan AI platformları arasında OpenAI tarafından geliştirilen ChatGPT yer alır. Genel olarak ücretsiz kullanıcı deneyimi sunan platformlar çalışanlar tarafından sıklıkla tercih edilir. Veri görselleştirme, metin üretme, tahmin ve analiz araçları üretkenlik artışı sağlamaları sayesinde çalışanlar tarafından sıklıkla kullanılabilir.

Gölge yapay zekâ nasıl engellenir?

AI uygulamalarına karşı güvenlik duvarları oluşturmak, çalışan eğitimleri düzenlemek, iş yerinde AI kültürünü benimsemek ve güvenilir yapay zekâ iş yazılımlarının kullanılmasını teşvik etmek Shadow AI kullanımını azaltabilir.